W każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Do udzielenia zabezpieczenia przez Sąd wymagane jest, aby żądająca zabezpieczenia strona lub uczestnik postępowania,
1. uprawdopodobnil roszczenie oraz
2. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.
Z przepisu art, 730 (1) k.p.c. wynika jasno, że zabezpieczenie nie wymaga udowodnienia roszczenia a jego uprawdopobnienia, co z pewnością ułatwia postepowanie jak i czasokres jego trwania. Ponadto procedura cywilna wymaga posiadania interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, który istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Oba warunki muszą zostac spełnione i wykazane łącznie, przy składaniu wniosku o zabezpieczenie. Wyjątek stanowią zabezpieczenia w zakresie spraw dot. transakcji handlowych. Mianowicie, po 1 stycznia 2020 r. przedsiębiorca dochodzący zapłaty od kontrahenta, o którym wie, że jego sytuacja majątkowa nie jest najlepsza, może poprzestać na wykazaniu, że posiada roszczenie pieniężne z transakcji handlowej poniżej 75.000 zł i kontrahent zalega z płatnością co najmniej 3 miesiące.
Zabezpieczyć w sprawie można rozszenia o charakterze pieniężnym np. alimenty na małoletnie dziecko w sprawie o rozwód, bądź charakterze niepienięznym np. ustalenie kontaktów rodzica z małoletnim dzieckiem stron.
Celem udzielania zabezpieczenia, jak i kwestiami jakie Sąd bierze pod uwagę przy wyborze rodzaju zabezpieczenia, jest uwzględnienie interesów stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.
Ważną kwestią przy zabezpieczeniu jest to, że zabezpiecznenie nie może zmierzać do zaspokojenia całego roszczenia. Zatem np. wnosząc o udzielenie zabezpieczenia w sprawie o rozwód poprzez ustalenie kontaktów rodzica z dzieckiem na czas trwania postępowania, roszenie głowne nie może pokrywać się, zatem być identyczne. jak treść wniosku o udzielenie zabezpieczenia.
Wniosek o zabezpieczenie może zostać złożony przed skierowaniem sprawy do Sądu jak również w trakcie postępowania. Przy czym, ważną informacją jak i terminem jest, to, że udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznacza termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać dwóch tygodni.
Zabezpieczenie udzielane jest na wniosek a w przypadkach spraw wszczynanych z urzędu , również są udzielane z urzędu.
Do udzielenia zabezpieczenia właściwy jest sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji. Jeżeli nie można ustalić takiego sądu, właściwy jest sąd, w którego okręgu ma być wykonane postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia, a z braku tej podstawy lub w przypadku, w którym postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia miałoby być wykonane w okręgach różnych sądów – sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia zgłoszony w toku postępowania rozpoznaje sąd tej instancji, w której toczy się postępowanie, z wyjątkiem przypadku, gdy sądem tym jest Sąd Najwyższy. Wtedy o zabezpieczeniu orzeka sąd pierwszej instancji.
Wnioski o zabezpieczenie mogą być rozpatrzone na posiedzeniu niejawnym, ale równiez jak w przypadku np. spraw dotyczących ustalenia miejsca zamieszkania małoletniego dziecka np. w sprawach o rozwód, na rozprawie. Sąd rozpatruje wniosek w trybie bezzwłocznym, nie później niż w cięgu 7 dni dni od dnia wpływu wniosku do Sadu, chyba , że przepis szczególny stanowi inaczej. Jeżeli jednak ustawa przewiduje rozpoznanie wniosku na rozprawie, należy ją wyznaczyć tak, aby rozprawa mogła odbyć się w terminie miesięcznym od dnia wpływu wniosku.
W postepowaniu zabezpieczającym zabezpieczenie udzielane jest przez Sąd w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Zażalenie ma charakter „zażalenia poziomego” , po ostatniej nowelizacji w 2019 roku. Oznacza to, że zażalenie kierowane jest do tego samego sądu , który wydał postanowienie w sprawie zabezpieczenia, a rozpatrywane będzie przez inny skład sędziowski.
Aktualnie, zażalenie na postanowienie w zakresie zabezpieczenia można wnieść po doręczeniu stronie/uczestnikowi postępowania postanowienia z uzasadnieniem. Po nowelizacji jest to właściwie warunek konieczny, aby skorzystać z możliwości zaskarżenia orzeczenia. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy sąd odstępuje od uzasadnienia postanowienia o zabezpieczeniu w danej sprawie.
Zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia rozpatrywane jest na posiedzeniu niejawnym.
Opłata od wniosku o zabezpieczenie to kwota 100 zł.
