Zasadniczym filarem zawodu adwokata jest pełne zaufanie Klienta, które dot. również przeświadczenia klienta, że wszystkie informacje i wiadomości pozyskane przez adwokata w związku z udzielaniem pomocy pozostaną zachowane w tajemnicy.
Tajemnica adwokacka, przy wykonywaniu zawodu przez adwokata, daje taką gwarancję i ma charakter absolutny tj. bezwzględny, za wyjątkiem wprowadzonym ustawą z 2000 roku mającą zapobiegać „praniu brudnych pieniędzy”.
Treść, kształt i zakres a także wymiar i granice tajemnicy adwokackiej zostały opisane przez art. 6 – ustawy – Prawo o Adwokaturze. Norma ta stanowi, że:
- Adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej.
- Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie.
- Adwokata nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę.
- Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu – w zakresie określonym tymi przepisami.
Z treści ust. 1 w/w przepisu, wynika, iż zakres tajemnicy zawodowej adwokata wykracza poza samo prowadzenie sprawy czy udzielanie porad prawnych albowiem zgodnie z art. 1 ust.1 prawa o adwokaturze „adwokatura powołana jest do udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa”, a przepis art. 4 ustawy szczegółowo doprecyzowuje – w sposób otwarty ! – szereg przykładów rodzajów prac wykonywanych przez adwokata przy świadczeniu pomocy prawnej.
Tematykę tajemnicy adwokackiej doprecyzowuje zbiór zasad etyki adwokackiej i godności zawodu w paragrafie 19.
Jej zachowanie jest nie tylko przywilejem adwokata, ale przede wszystkim jego obowiązkiem, pod groźbą odpowiedzialności dyscyplinarnej. Obowiązek ten nie może być ograniczony w czasie (obowiązuje dożywotnio, w tym niezależnie od ustania stosunku obrończego lub reprezentacji w sprawie na podstawie udzielonego pełnomocnictwa). Adwokat – co do zasady – nie może być zwolniony z jej zachowania przez żaden organ, z wyjątkiem przypadków wyraźnie przewidzianych.
Tajeminicą adwokacką chronione są nie tylko dokumenty znajdujące się w posiadaniu adwokata, które zostały mu przekazane przez Klienta czy wiadomości czy infromacje, ale również inne materiały m,in, nośniki informacji, fotografie oraz wszelkiego rodzaju przedmioty innej natury.
Na podsumowanie, zasadnym wydaje się przytoczenie treści orzeczeń odzwierciedlających istotę tajemnicy zawodowej adwokata:
„Istotą tajemnicy zawodowej adwokata (również przez Rzecznika Generalnego rozumianej jako wartość i obowiązek a nie atrybut adwokata) jest nić zaufania, która winna istnieć między klientem a adwokatem. Utrzymanie tej relacji ma podwójne znaczenie: jest potrzebne klientowi, który powierzając sekrety może znaleźć oparcie w zaufanej osobie swego adwokata, a ponadto jest także korzystne dla ogółu społeczeństwa, ponieważ ułatwiając poznanie prawa i realizację prawa do obrony, przyczynia się do poprawnego wymiaru sprawiedliwości oraz ujawnienia prawdy. Relacja łącząca adwokata z klientem jest jednak bardzo wrażliwa. Powinna rozwijać się w szczególnie chronionych warunkach. (…)
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w demokratycznym państwie prawnym ochrona tajemnicy komunikowania się osoby poszukującej pomocy prawnej u przedstawiciela zawodu zaufania publicznego, jako wywodzona m.in. z prawa do rzetelnego procesu sądowego, dotyczy tych sytuacji, w których spełnione są następujące warunki:
- a) komunikują się dwa podmioty: klient (lub osoba dążąca do uzyskania tego statusu) oraz prawnik występujący w swoim charakterze zawodowym (np. radcy prawego czy adwokata);
- b) komunikacja ma miejsce w ramach poufnego stosunku, którego charakter stwarza jego uczestnikom uzasadnione oczekiwanie prywatności i nieujawniania (por. pkt III.B.5.5. in fine);
- c) komunikacja odnosi się do faktów lub okoliczności, o których prawnik został poinformowany, świadcząc pomoc prawną mającą związek z postępowaniem sądowym;
- d) fakty lub okoliczności, których dotyczy komunikacja, nie służą popełnieniu przestępstwa ani innemu naruszeniu prawa. (…)
Przedstawiając w toku komunikowania się np. z radcą prawnym czy adwokatem fakty oraz okoliczności wyczerpująco i prawdziwie, klient zakłada, że tylko pełny obraz jego sytuacji daje możliwość udzielenia mu skutecznej pomocy, a ponadto, że informacje te nie będą wykorzystane przeciwko niemu. Należy przyjąć, że gdyby zakres przekazywanych przez klienta informacji warunkowany był świadomością ryzyka, jakie wiąże się z ich dalszym udostępnieniem, to często zakres ten nie byłby pełny, a tym samym pomoc prawna nie mogłaby być adekwatna do sytuacji, w której faktycznie znajduje się klient” – wyrok TK z 2.7.2007 r., K 41/05.
„Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej obejmuje nie tylko zakomunikowane adwokatowi wiadomości, lecz w ogóle wszelkie wiadomości o charakterze poufnym, uzyskane przez adwokata w bezpośrednim związku z wykonywaniem zawodu, nie wyłączając wiadomości uzyskanych dzięki osobistym obserwacjom itp.” – uchw. Wydz. Wyk. NRA z 13.10.1934 r., Pal. 1935, s. 48.
W zakresie zwolnień z tajemnicy adwokackiej i rozważenia możliwości takiego zwolnienia w następnym artykule.
